De eerste opera en het begin van de Barok

Wie rond 1580 in Florence een bezoekje bacht aan het huis van graaf Giovanni de’ Bardi, had grote kans daar een groepje geleerde mannen aan te treffen. De leden van deze Camerata Bardi waren niet de eersten de besten. Onder hen waren dichters, componisten en geleerden. Zo waren daar de componisten Giulio Caccini en Vincenzo Galilei (jawel, de vader van…), maar ook waren er banden met de geleerde Girolamo Mei, die een deskundige was op het gebied van de Griekse oudheid. Deze Mei had diepgaande studie gemaakt van de muziek die gebruikt werd bij de Griekse theatervoorstellingen. Een van zijn conclusies was dat de tragedies en comedies door de oude Grieken in hun geheel gezongen werden; één-stemmig, wel te verstaan. Daarbij waren zij in staat om hun toeschouwers tot tranen toe te roeren. Dat laatste sprak de heren van de Camerata Bardi zo aan, dat ze op zoek gingen naar muzikale middelen om in hun tijd hetzelfde te bereiken.

Het is voor ons zo vanzelfsprekend dat muziek bedoeld is om je emotioneel te raken, dat we ons bijna niet voor kunnen stellen dat het ooit anders is geweest. Toch werd het in de Middeleeuwen en in de Renaissance niet zo belangrijk gevonden wat de emotionele reactie van de luisteraar was. Het ging er meer om hoe de muziek samengesteld (ge-componeerd) was. Het meerstemmige bouwwerk was in eerste plaats een doel op zich. Natuurlijk kan de resulterende muziek de luisteraar emotioneel raken, maar dat was niet de eerste zorg van de componist. Het was dus vrij revolutionair wat daar in Florence gebeurde.

De geleerde heren in het huis van Bardi hadden dan ook grote moeite met de meerstemmige muziek. Een werk als dit zouden ze ongetwijfeld afgekeurd hebben: (mp3bron
Nicolas Gombert
Nicolas Gombert. Door: Huelgas Ensemble – Paul van Nevel (Sony SK 48249)

Meer info: Amazon.com
)
. In dit zes-stemmig motet van Nicolas Gombert (c.1495-c.1560) krijgt de luisteraar allerlei indrukken door elkaar te verwerken. Dat kon natuurlijk nooit ergens toe leiden. Nee, er moest één stem tegelijk klinken. Dan had de muziek alle gelegenheid om de luisteraar te ontroeren. Dit leidde tot de uitvinding van de monodie, een manier van zingen waarbij één zangstem tegelijk klonk, die begeleid werd door eenvoudige akkoorden: (mp3bron
Jacopo Peri - Euridice
Jacopo Peri – Euridice. Door: Choruses of Hades, Ensemble Arpeggio & Roberto De Caro (ARTS 47276-2)

Meer info: Bol.com of Amazon.com of Emusic.com
)
.

Deze nieuwe stijl werd in eerste plaats toegepast op het toneel. De eer voor het componeren van de eerste opera is aan de componisten Jacopo Peri en Jacopo Corsi, die in 1598 de muziek schreven voor de opera Daphne. Deze muziek is echter verloren gegaan. De vroegste opera waar we de muziek wel van hebben is Euridice, met muziek van Jacopo Peri en Giulio Caccini. Het voorbeeld van de monodie, hierboven, komt uit deze opera. De publicatie van deze opera in 1600 markeert een belangrijke vernieuwing in de westerse muziek. Dit jaartal wordt daarom beschouwd als het begin van de Barok.

Aanbevolen cd’s

Jacopo Peri - Euridice
Jacopo Peri – Euridice. Door: Choruses of Hades, Ensemble Arpeggio & Roberto De Caro (ARTS 47276-2)

Meer info: Bol.com of Amazon.com of Emusic.com