Rococo

Er zijn componisten, zoals Vivaldi, die een tijdlang helemaal vergeten zijn geweest. Daarnaast zijn er componisten, zoals Charles Ives, die tijdens hun leven niet zo bekend waren, maar later des te meer. Er zijn ook componisten die vooral vanwege één of enkele composities een grote bekendheid gekregen hebben. In de laatste categorie vinden we Giovanni Battista Pergolesi (1710-1736). Zijn Stabat mater heeft zijn duizenden verslagen. Ook de comedie La serva padrona heeft hem beroemd gemaakt, maar de rest van zijn werk is vandaag de dag nagenoeg onbekend. Het Stabat Mater is zelfs het meest gedrukte muziekwerk in de tweede helft van de achttiende eeuw.

Pergolesi kreeg zijn eerste muzieklessen in zijn geboortestad Jesi. Ergens tussen 1720 en 1725 vertrok hij naar Napels, waar hij verder studeerde en later een aanstelling kreeg als kapelmeester. De rest van zijn korte leven verbleef hij hoofdzakelijk in Napels. Hij was vooral bekend als opera-componist, maar ook gooide hij hoge ogen met een mis die hem zelfs een nieuwe aanstelling opleverde na een succesvolle uitvoering in 1734 in Rome. Mogelijk was dit de plechtige mis die in 1732 in Napels uitgevoerd werd ter ere van St.-Emidius. St.-Emidius was tot beschermheilige van de stad uitgeroepen na twee zware aardbevingen. Om meer leed te voorkomen werd een groot aantal plechtigheden voor deze heilige georganiseerd. De mis, die enkel uit Kyrie en Gloria bestaat, is opgedeeld in een aantal delen, afwisselend voor koor (mp3 – bron) en solisten (mp3 – bron).

Vlak voor zijn dood in 1736 – hij werd slechts 26 jaar oud – schreef Pergolesi de cantate Orfeo, een Salve Regina en het Stabat Mater (mp3 – bron). Dit laatste werk heeft hem onsterfelijk gemaakt. De middeleeuwse tekst bezingt op dramatische wijze Maria, de moeder van Jezus, die aan de voet van het kruis haar Zoon ziet sterven. Het is geschreven voor twee solisten (sopraan en alt), strijkers en basso continuo. Er zijn zowel duetten (mp3 – bron), als solo-delen voor de sopraan (mp3 – bron) en de alt (mp3 – bron).

Blijkbaar was Johann Sebastian Bach geïnteresseerd in dit Stabat Mater van Pergolesi, die een leeftijdgenoot was van zijn oudste zoon, Wilhelm Friedemann. Bach gebruikte de muziek van het Stabat mater om er de tekst van Psalm 51 op te zetten: Tilge Höchster, Meine Sünden (mp3 – bron). Bach volgt de muziek van Pergolesi op de voet. Er zijn echter ook verschillen. Naast vele kleine aanpassingen op micro-niveau zijn de meest opvallende dat Bach de altviool een meer zelfstandige rol geeft en dat na het amen van Pergolesi, in mineur (mp3 – bron), nogmaals het amen volgt, maar nu in majeur (mp3 – bron). Hiermee krijgt deze boeiende samenwerking tussen twee grootmeesters van de toonkunst een stralende afsluiting.

Aanbevolen cd’s

Pergolesi: Messa Romana; Allesandro Scarlatti: Messa per il Santissimo Natale. Door: Concerto Italiano; Rinaldo Alessandrini (Naive NAI 30461)

Meer info: Bol.com of Amazon.com of Emusic.com

Bach: Psalm 51; Cantata BWV 170. Door: Coro della Radio Svizzera, I Barocchisti and Diego Fasolis (Arts Music ARZ 47694)

Meer info: Bol.com of Amazon.com of Emusic.com

Pergolesi – Stabat Mater. Door: Concerto Vocale, René Jacobs, Sebastian Henning (Harmonia Mundi France HAR 1951119)

Meer info: Bol.com of Amazon.com of Emusic.com

Pergolesi: Stabat Mater. Door: Nuria Rial, Carlos Mena, Philippe Pierlot, Ricercar Consort (MIRARE MIR006)

Meer info: Bol.com of Amazon.com of Emusic.com

Wie uitvoeringen van Bach’s Tilge Höchster, Meine Sünden wil vergelijken, kan op deze site terecht: www.bach-cantatas.com.

Het imposante historische centrum van de Vlaamse stad Gent wordt gedomineerd door drie torens: die van de Sint-Baafs kathedraal, van het Belfort en van de Sint-Niklaas. De eerstgenoemde is de bisschopskerk van Gent, een centrum van macht dus. Dergelijke plaatsen, waar wereldlijke of kerkelijke macht zich concentreert, zijn vaak ook prestigieuze plaatsen om als musicus werkzaam te zijn. Een belangrijke functie in de kathedraal van Gent was die van kapelmeester. De kapelmeester was belast met het muziekonderwijs aan de koralen, de koorknapen. Deze jonge zangers woonden samen met de kapelmeester in het koralenhuis en hadden een streng dagprogramma met muziekonderricht en liturgische diensten. Totdat ze de baard in de keel kregen. Dan gingen ze van de koorschool af. Daarnaast had de kapelmeester de leiding over koor en orkest van de kerk, en werd hij geacht nieuwe liturgische muziek te componeren.

Sint-Baafskathedraal te Gent

Het waren uiteraard niet de eersten de besten die dergelijke functies mochten bekleden. Toch zijn de meesten van hen al lang vergeten; sommigen echter ten onrechte. In het archief van de Sint-Baafskathedraal worden meer dan honderddertig composities van de laatste achttiende-eewse kapelmeester bewaard. Hoewel u hem ook kunt tegenkomen als “Frans-Joseph Krafft”, was zijn naam Franciscus Krafft. Wie ooit in achttiende-eeuwse archieven naar sporen van een bepaald persoon heeft gezocht, kan begrijpen waarom zulke verwarringen ontstaan. Archiefmateriaal is vaak fragmentarisch en inconsistent. Soms worden daardoor ten onrechte personen met elkaar vereenzelvigd.

In 1769 werd Franciscus Krafft aangenomen als kapelmeester van de Stint-Baafs. Hij was toen 40 jaar oud. Voordien was hij in Brussel werkzaam, waar hij een goede reputatie had opgebouwd. Zijn werken kenden een behoorlijke verspreiding. In archieven van verschillende belangrijke kerken in de Zuiderlijke Nederlanden zijn composities van hem terug te vinden. Het betreft psalmmotetten, miscomposities, een requiem, litaniën, etc. Ook is bekend dat hij opera’s heeft geschreven.

Het is door een recente cd-opname en door uitgaven van enkele van zijn werken dat Kraffts muziek toegankelijk is geworden voor een groter publiek. Dat is een verrijking, want het zijn zeer aangename en kundig gecomponeerde werken. Op de cd-opname zijn twee psalmmotetten uit 1766 te beluisteren: De Profundis (mp3 – bron) en Levavi Oculos Meos (mp3 – bron). Krafft heeft de tekst van de psalm onderverdeeld in delen die door koor of door één of meer solisten worden gezongen. Deze worden begeleid door een vrij omvangrijk orkest.

Aan het eind van de eeuw brak voor Krafft een minder gelukkige periode aan. In 1793 nam hij ontslag, waarschijnlijk wegens problemen met zijn gezondheid. In de Franse tijd verslechterden bovendien de arbeidsomstandigheden van kerkmusici dramatisch. Vanaf 1794 kon het kapittel van de Sint-Baafs de musici niet meer te betalen, waardoor er van het koor en orkest niet veel overbleef. In 1795 overleed Franciscus Krafft, vier dagen na het gereedkomen van zijn laatste compositie In exitu Israel.

Aanbevolen cd’s

Frans-Joseph Krafft: De Profundis, Levavi Oculos Meos. Door: Il Fondamento, La Sfera del Canto, Paul Dombrecht (Passacaille 934)

Meer info: Bol.com of Amazon.com

Aanbevolen boeken en bladmuziek

Bruno Bouckaert (red.), musicerende engelen – bijdragen over het muzikaal erfgoed van de Gentse Sint-Baafskathedraal. ISBN 9074311547.